Сабир Җиһаншин
Җиһаншин Сабир Шәяхмәт улы (28 август 1924 ел — 4 октябрь 2018 ел) — фирка, дәүләт һәм җәмәгать эшлеклесе, галим-педагог, югары мәктәп укытучысы. 1971-1985 елларда Башкорт АССРның мәгариф министры. Бөек Ватан сугышында катнашучы. Педагогия фәннәре кандидаты (1969), доцент (1985). Октябрь Революциясе, II дәрәҗә Ватан сугышы, Хезмәт Кызыл Байрагы, «Мактау Билгесе» һәм III дәрәҗә Дан орденнары кавалеры.
| Сабир Җиһаншин | |
|---|---|
| Туган | 28 август 1924 Мансур, Учалы районы |
| Үлгән | 4 октябрь 2018 (94 яшь) Уфа, Россия |
| Ватандашлыгы |  СССРБашкортстан |
| Әлма-матер | Магнитогорский государственный университет[d] |
| Һөнәре | университет профессоры, педагогия фәннәре нәмзәте, доцент |
| Катнашкан сугышлар/алышлар | Алман-совет сугышы |
| Хәрби дәрәҗә | подполковник[d] |
Биографиясе үзгәртү
Сабир Шәяхмәт улы Җиһаншин 1924 елның 28 августында хәзерге Башкортстанның Учалы районының Мансур авылында алтын юучы гаиләсендә туган. Башлангыч белемне үз авылы мәктәбендә ала, шуннан соң Ильинка җидееллык, Учалы урта мәктәпләрендә укый.
1942 елда урта мәктәпне тәмамлауга, 18 яше дә тулмаган егет Бөек Ватан сугышына алына һәм Воронеж, Дала, 3-нче Украина фронтларында фашист илбасарларына каршы алышларда героик сугыша, сугышчы иңенә төшкән иң авыр сынауларны ул Курск дугасында, Днепрны аша чыкканда кичерә.
Фашистар белән каты алышларның һәркайсында Сабир Җиһаншин авыр яралана. Шул сәбәпле тупчы хәрби хезмәттән бушатыла һәм 1944 ел башларында туган авылына кайтып төшә. сугышта күрсәткән каһарманлыгы өчен ул II дәрәҗә Ватан сугышы, III дәрәҗә Дан орденнары, дистәләгән медальләр белән бүләкләнә.
сугыштан соңгы елларда мәктәпләр укытучы кадрларына зур кимчелек кичерә. Урта белемле Сабир Җиһаншин мәктәпкә эшкә чакырыла. Аның укытучы булу теләге фронтта ук уяна. сугышка кадәр укытучы булып эшләгән рота, взвод командирлары егеткә көчле тәэсир иткән була. Элек фронтовик Ильинка, Таңгатар мәктәпләрендә укытучы булып эшли, Учалы урта мәктәбендә тарих укытучысы, директор вазифаларын башкара. Шул чакта югары педагогик уку ихтыяҗы килеп туа һәм Сабир Шәяхмәт улы Магнитогорск педагогия институтының тарих факультетын яныннан торып белем ала. Бу елларда ул ал-ял белми эшли, күп укый. Сугышчы педагог җитәкчелегендә Учалы урта мәктәбе районда алдынгы булып таныла, күмәк укыту-тәрбия эшенең шактый күрсәткечләре буенча зур эшлекле яулый.
Эшкә сәләтле, кешеләр белән тиз аралаша һәм уртак тел таба хәбәрдар тырыш хезмәткәрне тиз күрәләр. 1954 елда С. Ш. Җиһаншин Учалы район Советы башкарма комитеты рәисе урынбасары итеп сайлана, ары 1958 елда фирка район комитетының идеология буенча секретаре вазифасын башкара. 1958-1960 елларда Учалы төзелеш трсы фирка оешмасы сәркәтибе булып эшли. 1960 елда Сабир Җиһаншин тагын педагогик хезмәткә кайта һәм Учалы шәһәренең 1-се урта мәктәбе директоры итеп тәгаенләнә.
Кая һәм кем генә булып эшләмәсен, Сабир Шәяхмәт улы Җиһаншин һәр чак барлык көчен, белемен, вакытын коллективның эшкә сәләтлеген күтәрүгә туплый, актив ярдәмчеләр һәм үз хезмәтен яратып башкаручылар тәрбияли. Аның үзенең дә кешеләрне күрә аңлау, эшне иҗади оештыру сифаттары, тәҗрибәсе арта, яңа күнекмәләрне үзләштерә.
Шуларны исәпкә алып, Сабир Шәяхмәт улы Җиһаншин 1963 елда Башкортстан укытучылар белемен камилләштерү институты директоры итеп тәгаенлиләр. Менә шунда инде укытучылар, мәктәп директорлары, район һәм шәһәр җитәкчеләре белән эшли аңлау сәләте, педагогик осталык һәм күнекмәләр аңа институт коллективының эшенә юнәлеш бирергә, җөмһүрият мәктәпләренә эшлекле ярдәм күрсәтергә, бының өчен алдынгы укытучылар һәм мәктәпләрнең тәҗрибәсен өйрәнеп, гомумиләштереп таратуга оста җитәкчелек итәргә мөмкинлек бирә. Шул чакта институтның турыдан катнашлыгында аерым предметлар, тәрбия эшенең юнәлешләре буенча җөмһүрият конференцияләр, семинарлар, киңәшмәләр еш үткәрелә, мәктәпләргә зур ярдәм күрсәтелә.
Сабир Җиһаншин һәр эшләгән урынында багана-журналлар өчен мәкаләләр язуга һәрвакыт җитди карый, анда коллективның уңышларын, чираттагы бурычларын тулы яктыртырга ынтыла. Вакыты бик тар булуга карамастан, гадәттә, мәкаләне үзе яза.
1967-1969 елларда С. Ш. Җиһаншин партиянең Уфа шәһәр комитетында җаваплы вазифа башкара. Шунда аның бай педагогик тәҗрибәсе, кул астындагы материаллары гыйльми исем алу өчен саклану язарга теләк тудыра, һәм 1969 елда ул Мәскәүдә Педагогия фәннәре академиясенең гыйльми советында «Балаларның ихтыяр булуын искәртү» темасына диссертациясе уңышлы яклый.
1971 елның маенда Сабир Шәяхмәт улы Җиһаншин Башкортстан халык мәгарифе министры итеп үрләтелә. Бу вазифаны ул 1985 елның февраленә кадәр, ягъни ун дүрт ел барча, намуслы башкара.
1985 елдан педагогия фәннәре кандидаты Башкорт дәүләт педагогия институтында доцент вазифасын башкара, мәктәпкә идарә итүне фәнни оештыру кафедрасында эшли.
Сабир Җиһаншин 2018 елның 4 октябрендә Уфа шәһәрендә вафат булды.
Чыганаклар үзгәртү
- К. Я. Бекбаев. Мәгърифәтче мөгаллимнәр, күренекле укытучылар һәм мәгариф эшмәкәрләре.