Норильск

Норильск (рус. Норильск) — Россиядә шәһәр, Красноярск краенда халык саны буенча округының икенче шәһәр.

Норильск
Ил	РоссияРоссия
Җөмһүрият	Красноярск крае
Координатлар	69°20'тн, 88°13'кнч
Нигезләнгән	1935
Мәйдан	118 км²
Мәркәз биеклеге	20 м
Халык саны	175 301 кеше
Сәгать кушагы	UTC+8
Телефон коды	+7 3919
почта индекслары	663300-663341
Рәсми сайт	norilsk-city.ru
Кардәш шәһәрләр	Красноярск

Халык саны — 176 189 кеше.

2022 елның 15 ноябреннән — «Хезмәт даны шәһәре».

География

Норильск Таймыр ярымутравында, Норильская елгасы янында, Красноярсктан 1 500/2 000 километр төньяктарак урнаша. Норильск тимер юлында станция.

Май—июньдә шәһәрдә поляр көн, ә декабрь—гыйнварда поляр төн була.

Климат

Норильск климаты
Күрсәткеч	Гый	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Ел
Уртача максимум, °C	−29	−24	−17	−10	−2	9	17	13	5	−7	−19	−22	−5
Уртача температура, °C	−39	−35	−30	−21	−11	0	8	5	−1	−13	−27	−31	−11
Уртача минимум, °C	−39	−33	−28	−21	−11	0	8	5	−1	−13	−27	−31	−16
Чыганак: WorldClimateGuide.co.uk

Тарих

Норильскның беренче өе

XVI—XVII гасырларда Норильск чыганаклардагы бакырны Мангазый халкы кулланган.

1860-елларда Сотниковлар (Дудинка сәүдәгәрләре) хәзерге Норильск тирәсендә каралама бакырны эретү өчен шахта мичен төзегәннәр.

1919 елда бу районда Николай Ураванцев җитәкчелеге астындагы геологик тикшеренүләр башланалар. 1921 елда хәзерге Норильскның беренче өе төзелә.

1935 елда ГУЛаг тоткыннар көчләре белән Норильск тау-металлургия комбинаты төзелеше башлана.

1939 елда Норильск шәһәр тибындагы бистә статусын ала.

1935-1955 елларда эшче көченең нигезе Норильлаг һәм Горлаг тоткыннары булганнар.

1953 елда Горлаг токыннары восстаниены күтәрәләр.

2005 елда Норильск составына Талнах һәм Кайеркан шәһәрләре кертеләләр. Норильск шәһәр округы составына шулай ук Снежногорск шәһәр тибындагы бистәсе керә.

Халык

1939	1959	1970	1979	1989	2002	2010
~14 000	109 442	135 487	180 358	174 673	134 832	176 189

Милли состав (2002): руслар — 77,6%, украиннар — 9,0%, әзериләр — 3,4%, татарлар — 2,1%, белоруслар — 1,1%.

Икътисад

Шәһәр оештыручы предприятиесе — Норильск тау-металлургия комбинаты.

Металл эшкәртү, химия, азык-төлек һәм башка ширкәтләре. Снежногорскта — Хантайка ГЭСы.

Югары белем йортлары

• Норильск индустрия институты
• Мәскәү дәүләт мәдәният һәм сәнгать институтының филиалы
• Мәскәү эшкуарлык һәм хокук институтының филиалы
• Кисловодск икътисад һәм хокук институтының филиалы
• Красноярск дәүләт педагоика университетының филиалы

Фотогалерея

• 
  Маяковский исемле драма театры
• 
  Сундук тавы
• 
• 
• 
  «Нурд-Камал» мәчете

Танылган шәхесләр

Татарлар

• Искәндәр Фәйзуллин, ерак араларга йөзүче, тренер, табиб, Норильск йөзү бассейнының беренче директоры, Норильск шәһәренең шәрәфле ватандашы.
• Юрий (Хәлил) Бариев, шагыйрь, Норильск шәһәренең шәрәфле ватандашы.

Тышкы сылтамалар

• Норильск «Минем шәһәр» энциклопедиясендә