Кара мәчет (Әстерхан)
Кара мәчет (яки Бохара мәчет) — Әстерхандагы иң борынгы мәчетләрнең берсе.
| Кара мәчет | |
 | |
| Дәүләт |
 Россия |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмлек | Әстерхан |
| Мирас статусы | Төбәк әһәмиятендәге Россия мәдәни мирас объекты[d] |
| Ирешү | улица Зои Космодемьянской, 48 / улица Мусы Джалиля, 22 |
 | |
 Кара мәчет Викиҗыентыкта | |
Тарихы үзгәртү
Кара мәчет Әстерхандагы икенче таш мәчет булып тора. Төзелешнең төгәл датасы билгеле түгел, аны XIX гасыр уртасы дип санарга була. Элеккеге агач урынына сәүдәгәр Якупов исәбеннән 1816 елда таш итеп салынган. Бу Бохара ишегалдындагы җәмигъ мәчете була. 1878 елда мәхәллә кешеләре 247 ир-ат һәм 275 хатын-кыз булган. Имам - Ибадулла Максютов. 1901 елда мәхәлләдә 570 ир-ат һәм 638 хатын-кыз эшләгән. Имамы - Али Ибадулла Улы Максютов. Ул шулай ук Әстерхан мөселман руханилары башлыгы, Әстерхан шәһәре ахуны була. Шулай итеп, кара мәчет, революциягә кадәр Әстерхандагы мөселман мәхәлләләре арасында төп мәчеткә әверелә. Соңгы имамы булып ахун Салих Алимбәков торган.[1]
Кара мәчет каршында революциягә кадәр ир-атлар өчен мәдрәсә, мәчет һәм хатын-кызлар өчен мәчет бар. Ахун Салих Алимбеков җитәкләгән Кара мәчетнең ир-атлар училищесы-укучылар саны буенча Әстерханда иң күп кеше булган. 1901 елда биредә 200гә якын малай укый.
1890 еллар уртасында ачылган кара мәчет каршындагы Хатын-кызлар башлангыч мәктәбе төбәктә мөселман хатын-кызлары өчен беренче уку учреждениесе була. 1901 елда анда 60 кыз, 1910 елда 200гә якын кыз белем ала.
1901 елда Гали Мәкъсүтов мәчет имамы була. Мәчет мәхәлләсе 1208 кеше була (570 ир-ат һәм 638 хатын-кыз). ОИКның 25.01.1930 карары белән мәчет ябыла, һәм аның бинасы татар мәктәбенә бирелә.
1930 елдан бина башка максатларда (мәктәп итеп) кулланыла һәм җимерелә. 1975 елның 14 июнендә ул региональ (җирле) әһәмиятле архитектура һәйкәле булып таныла. Әстерхан региональ башкарма комитеты 22.08.1990 номерлы 484 карары белән ул дәүләт яклавына кабул ителә.
2005 - 2008 елларда хәрабәләрдән торгызыла. Әстерхан шәһәренең Зоя Космодемьянская урамы буенча 48 йортта урнашкан.
Бүген мәчет архитектурасы алсу диварлардан һәм кара гөмбәзле матур фасад булган ике катлы бинадан гыйбарәт. Гыйбадәт йортының эчке ягы бизәлеше буенча үзенең баштагы тарихи кыяфәтенә якынлаша. Бу күп кенә дин тотучыларның яраткан урыны, Россия Федерациясе дәүләт органнары яклавында булган, мәдәни-массакүләм әһәмияткә ия дини объект булып тора.[2]
