Идел-Чулман тыюлыгы
Идел-Чулман дәүләт табигый бисфера тыюлыгы — Татарстан территориясендә урнашкан биосфера тыюлыгы. 1960 елның 13 апрелендә Идел буеның сакланган бозылмаган урманнарның һәм далалы урманнарының саклау максаты белән булдырылган.
| Идел-Чулман тыюлыгы | |
| ХТСБ төркеме — Ia (Каты табигый резерват) | |
| Урнашу | Татарстан, Яшел Үзән районы |
| Ил |  Русия |
| Мәйдан | 10 091,2 га |
| Нигезләү датасы | 13 апрель 1960 |
| Сайт | vkgz.ru/ |
 [[commons:Category: Volzhsko-Kamsky Nature Reserve Викиҗыентыкта|Идел-Чулман тыюлыгы]] Викиҗыентыкта | |
География үзгәртү
Тыюлык ике — Саралы һәм Раифа — өлешеннән тора, алар бер-берсеннән 100 километр ераклыкта урнашалар. Райфа өлеше Казаннан 50 км көнбатыштарак урнашкан, Саралы өлеше исә Казаннан көньяграк, Идел, Чулман һәм Мишә елгалары бергә кушылу урынында урнашкан.
Рельеф үзгәртү
Раифа өлеше чокрырлар челтәре белән тигезле рельефына ия, Саралы өлешенә биеклекләр сикерүе хас. Саралы өлешенә Куйбышев сусаклгычының яр буе керә.
Төп елга — Сумка. Терриотриядә бер системаны тәшкил итүче күлләр һәм елгалар күп. Иң зур күл — Раифа күле. Туфраклар күбесенчә кәсле-көлсу, шулай ук артык юешләндергән туфраклар да бар.
Климат үзгәртү
Климат — уртача континеталь, температураның кискен үзгәртүе һәм явымнар төшүе хас.
Моны да карагыз үзгәртү
Тышкы сылтамалар үзгәртү
- http://www.sopkgu.narod.ru/vkgpz.htm 2016 елның 21 декабрь көнендә архивланган.