Аркадий Якобий

Аркадий Иванович Якобий (1827 елның 21 сентябре, Казан, Россия империяясе —1907 елның 15 апреле, Казан, Россия империяясе) — Россия медигы, педагог. Россиядә гигиена фәненә нигез салучыларның берсе.

Аркадий Якобий
Туган	4 октябрь 1827(1827-10-04) Казан, Казан губернасы, Россия империясе
Үлгән	28 апрель 1907(1907-04-28) (79 яшь) Казан, Казан губернасы, Россия империясе
Ватандашлыгы	Россия империясе
Һөнәре	табиб, гигиенист, этнограф, университет профессоры, судмедэксперт
Эш бирүче	Казан Император университеты Харьков Император университеты
Бүләк һәм премияләре	II дәрәҗә Изге Анна ордены II дәрәҗә Изге Станислав ордены
Гыйльми дәрәҗә:	медицина докторы[d]

Биография

Аркадий Якобий 1827 елның 22 сентябрендә (4 октябрь яңа стиль буенча) Казанда нәселдән килгән дворяннар гаиләсендә туган.

Өйдәге белем алгач, 1843 елның язында ул Беренче Казан ирләр гимназиясендә университетка керү имтиханын бирә; математика буенча имтиханны Николай Лобачевский ала. Шул ук елны ул Казан университетының физика-математика факультетына укырга керә. 1847 елда физика-математика фәннәре кандидаты дәрәҗәсен ала. Казан губернасы идарәсе штатында хезмәт итә; 1848 елның 2 сентябрендә Түбән Новгород тоз идарәсе бухгалтеры ярдәмчесе итеп билгеләнә. 1850 елдан Юстиция министрлыгы ведомствосы буенча хезмәт итә — Түбән Новгород губерна стряпчий казнасы эшләре идарәсе в. б. (1850 елның ноябреннән), Тамбов (1853—1854) һәм Орлов (1854—1857) җинаять суды палатасы рәисе иптәше в. б.

1857 елдан башлап Медицина-хирургия академиясенә дәресләргә йөри, соңрак медицина белән шөгыльләнүне дәвам итү өчен чит илгә Вүрцбург университетына китә. Анда 1860 елның 23 октябрендә, профессор Горлен лабораториясендә әзерләнгән, «De ammoniaco caustico in usum chirurgiae» диссертациясе өчен медицина докторы дәрәҗәсенә лаек була. Россиягә кайткач, А. И. Якобий 1863 елда медицина-хирургия академиясендә докторлык дәрәҗәсен ала һәм Ауропада танылган профессор Э. Дюбуа-Реймон лабораториясендә үткәргән тикшеренүне «Баканың сизгер нерв җепләренең химия матдәләре ярсу турында» дисссертациясен тәкъдим итә.

Профессор И. Сеченов лабораториясендә «Суыту вакытында хайваннар үлүенең физиологик күренешләрен тикшерү» ясый. Берлин, Мюнхен, Вена һәм Цюрих университетлары лабораторияләрендә физиология белән шөгыльләнгән.

1864 елның 30 маенда Казан университетының суд медицинасы кафедрасы доценты итеп сайлана. 1865 елның 26 мартында экстраординар, 1866 елның 8 апрелендә суд медицинасының ординар профессоры итеп сайлана (14 майда расланган). 1870 елның 26 мартыннан яңадан чит ил командировкасына китә. 1871 елның ноябрендә җиде профессор арасында Казан университетыннан (1871 елның 18 декабрендә эштән азат ителә) эштән азат итү турында гариза бирә, чөнки Казан уку йортының попечителен һәм университет тәртибен халык алдында тәнкыйтьләгән Пётр Лесгафтны кууга каршы протест белдерә.

1872 елның 8 маеннан башлап гомуми терапия һәм табиб диагностикасы кафедрасы буенча Император Харьков университетының экстраординар профессоры була; 1873 елның 6 гыйнварында гигиена кафедрасына күчерелә; 1875 елның 4 декабреннән — ординар профессор.

1885 елда Казан университетының медицина факультетының гигиена кафедрасына кайта. 1890 елның 4 маенда атказанган профессор исемен ала.

1886 елның 28 декабреннән гамәлдәге статус киңәшчесе итеп билгеләнә. 2 нче дәрәҗә Изге Станислав (1874) һәм 2 нче дәрәҗә Изге Анна (1878) орденнары белән бүләкләнә.

А. И. Якобий эшләрендә гигиена тикшеренүләре методикасын эшләү мөһим роль уйный. Аның «Вентиляция формулалары турында. Математик тикшерү» һәм «Икмәк тарлыгын тикшерү методикасы» эшләре гигиена практикасында киң кулланыла. Аның кайбер эшләре Россиянең төньягы һәм төньяк Кавказда яшәүче төрле халыкларның үлү сәбәпләрен өйрәнүгә кагылышлы була: «Угасание инородческих племен Севера» (1893); «О миссионерском стане в стране Надыма и о возможной постановке христианской миссии в странах русского инородческого севера» (1895); «Угасание инородческих племен Тобольского Севера» (1900); «Тюрки степей Северного Кавказа» (1901). Ул санитар шартларны гына түгел, ә көнкүрешне, тикшерелгән халыклар икътисадын, шулай ук патша чиновникларының бу халыкларга карата сәясәтен тасвирлаган. Аның 1869 елның 16 мартында чыккан «О счастьи с точки зрения гигиены» ачык лекциясе уку округы попечителе Пётр Шестаковка язган хатта Казан Антоний архиепискобы тарафыннан хупланмаган бәя ала, чөнки лектор «кешелекнең бәхеткә бердәнбер юлы гигиенада» дип күрсәтә.

Казанда 1907 елның 15 (28) апрелендә вафат була.

Хезмәтләре

• О законах по санитарной части в некоторых кантонах Швецарии // Журн. Медиц. Департ. Мин. Вн. Дел.
• Исследование физиологических явлений смерти животных при охлаждении. Из лаборатории проф. Сченова.
• О вектилационных форумах. Математическое исследование // Журнал проф. Петтенкофера.
• Спектральное исследование пигментов // Дневн. Каз. Общ. Вр.
• Об изменении мути крови // Дневн. Каз. Общ. Вр.
• Спектральное исследование пигментов // Дневн. Каз. Общ. Вр.
• Краткий отчет по этнографическому путешествию в западной Лапландии. — издательство Харьковского университета.
• О профилактических мерах против распространения сифилиса // Прилож. к проток. Харьковского Медиц. Общ. — Т. IV.
• Задачи русского Красного Креста // Речь на акте Харьковск. унив.
• О причинах вымирания инородческих племен, вообще // Журн.Общ. Охр. Нар. Здр.
• Этнографические исследования самоедских, вогульских и остяцких племен р. Оби и о причинах их вымирания // Журн. Общ. Охр. Нар. Здр.
• Этнографическое исследование остяков р. Ваха // Тобольск.Губ. Ведомости.
• О миссионерском стане р. Надыма // Тобольская Епарх. Ведом.
• Роль полупрозрачных тканей в области искусственного климата // Здоровье.
• Исследование распределения ветров в улицах жилого селения // Здоровье.
• Leuconostoe quercus // Глава IV тома трактата проф. Н. В. Сорокина о "Растительных паразитах".
• Материалы к истории развития рисунка крыльев бабочки // Прилож. к проток. Каз. Общ. Ест..
• Fidonia piniaria L., в Столбищенской лесной даче, при деревне Боровое-Матюшкино, казанского уезда // Труды Каз. Общ. Естест. — Т. XXI.
• О волостных попечительствах // Русская Мысль.
• Благотворительность // Мир Божий.
• О школе сиделок для ухода за больными. — Казанское губернское земство.

Әдәбият

• Биографический словарь профессоров и преподавателей Императорского Казанского университета : За сто лет (1804—1904) : В 2 ч. / Под ред. заслуж. орд. проф. Н. П. Загоскина. — Казань: типо-лит. Имп. ун-та, 1904. — Т. 1. — С. 381—384.