Аристэас

Аристэас (Грек телендә: Ἀριστέας) як. б.э.к. 7-енче гасырда актив булган Кече Азиядә Проконнесустан чыгышлы ярым-риваять Грек шагыйре һәм могъҗиза эшләүчесе булган.

бор. грек. Ἀριστέας ὀ Προκοννήσιος
Җенес	ир-ат
Туу датасы	БЭК 600
Туу урыны	Мармара[d]
Үлем датасы	билгесез
Ата	Caystrobios[d]
Язма әсәрләр теле	борынгы юнан теле
Һөнәр төре	шагыйрь, язучы
Автор буларак авторлык хокуклары халәте	автор хокукларына иялек вакыты тәмам[d]

Тарихи мәгълүмат

Суда Византия энциклопедиясе раслаганча, кайчан теләсә, аның җаны тәненнән китә һәм кайта алган. Тарихларның IV.13-16 китабында, Геродот шулай дип игълан итә:

Бу әйберләр турында җырлаган шагыйрь Аристеасның туган урынын мин инде искә алдым. Мин хәзер аның турында Проконнесуска да, Сизикуска да кагылышлы ишеткән хикәягә сылтармын. Алар әйткәнчә утрауның иң затлы гаиләләрнең берсенә караган Аристэас киез басучы кибетенә кергән дә, кинәт үлгән булып төшкән. Моннан соң киез басучы кибетен япкан һәм Аристэасның туганнарына нәрсә булган турында барган. Шәһәрчек буйлап үлем турында игълан инде таралган булганда, күптән түгел генә Артакадан килгән Сизиклы гайбәткә каршы торып Аристэасны Сизикка юлында очратып аның белән сөйләшүен раслаган. Бу кеше, шулай итеп, көчле итеп гайбәткә каршы торган; хәлләр, шулай да, соңгы юлга озату өчен бөтен әйберләр әзер булып гәүдәне алып китмәкче булып киез басучы кибетенә барган. Әмма кибет ачылгач, Аристэас табылмаган, тере килеш булса да, үле килеш булса да. Җиде ел узгач, алар әйткәнчә, ул янә пәйда булган, Проконнесуста һәм Греклар тарафыннан Аримаспея дип аталган шигырьне язган, шуннан соң ул икенче мәртәбә юк булган. Бу хикәяне алда әйтелгән ике шәһәрдә дә сөйлиләр.

Үлеменнән соң йөз кырык елдан соң, Аристэас Көньяк Италиядә Метапонтумда янә пәйда булган һәм үлеменнән соң ул Аполлон белән изге козгын формасында сәяхәт иткән дип әйтеп, үзенең сынын һәм Аполлонга багышланган яңа алтарьны корырга кушкан.

Аримаспея

Аристэас ерак Төньякта сәяхәтләре турында игълан биреп Аримаспея дип аталган шигырьнең авторы булган дип фараз ителә. Шунда ул Исседоннар дип аталган кабиләне очраткан, алар аңа тагын да фантастик һәм төньяк халыклар турында сөйләгән: алтынны саклаучы гриффоннар белән көрәшүче бер күзле Аримаспи һәм шулар арасында кыш буена Аполлон яшәүче Гипербореялеләр.

Лонгинус шигырьнең өзеген китерә:

A marvel exceeding great is this withal to my soul—

Men dwell on the water afar from the land, where deep seas roll.

Wretches are they, for they reap but a harvest of travail and pain,

Their eyes on the stars ever dwell, while their hearts abide in the main.

Often, I ween, to the Gods are their hands upraised on high,

And with hearts in misery heavenward-lifted in prayer do they cry.

Бөектән дә өстен могъҗиза бу җаныма барысы белән—

Кешеләр суда, тирән диңгезләр дулкынлана торган урында яши.

Алар кабахәтләр, чөнки бары тик газап һәм авырту уңышын уралар,

Аларның күзләре гел йолдызларда булганда йөрәкләре төп булганда.

Еш мин Ходайларга аларның куллары үргә күтәрелгәнме дип багълыйм,

Һәм йөрәкләре фәкыйрьлектә булып догада күккә таба күтәрелгән килеш алар елыйлар.

Охшаш рәвештә, Йоанн Тцетцесның Хиладаларында Аримаспея цитатасы китерелә. Бу ике игълан безнең шигырьнең тулы белемезне тәшкил итә, башкасы югалган.

Популяр мәдәнияттә

Бу хикәягә Нил Гэймэнның The Sandman комиксларында сылтама ясала: Аристэас якынча безнең эрага кадәр 700 елда торган шагыйрь булган һәм Йокы буларак мәгълүм Чиксезгә киңәшче һәм ярдәмче булып гамәл кылган күп козгыннарның берсенә әверелгән булган. Сэндмэн хикәясендә төп козгын Мэттью белән бутамаска, ул Хыялда яшәүче вакытка кадәр Сазлык Әйбердә кебе формасында торган булган. Сэндмэнның кальга капкасының даими өч сакчыларның берсе гриффон, ул берьюлы Мэттьюга ул "Аримаспия тауларында күкәйдә чыккан һәм үскән" дип сөйли; бу беренче мәртәбә грифоннар искә алынган безнең эрага кадәр 7-енче гасыр поэмасы.

Чыганаклар

• Bolton, James David Pennington (1962) Aristeas of Proconnesus Clarendon Press, Oxford, OCLC 1907787

Шулай ук карарга мөмкин

• Джунгар капкасы