Александр Гаркавец
Александр Николай улы Гаркавец (1947 елның 19 октябре, село, Старобешев районы, Светлый Луч авылында туган[1]) — украин килеп чыгышлы Советлар Союзы һәм Казакъстан галим-тюркологы. Харьков университетын тәмамлаган. «Төрки телләр» белгечлеге буенча филология фәннәре докторы (1987), җәмәгать эшлеклесе. 1988 елдан бирле Алматы шәһәрендә тора. Украинаның ат казанган журналисты (1997).
| Александр Гаркавец | |
|---|---|
 | |
| Туган телдә исем | укр. Олександр Миколайович Гаркавець |
| Туган | 19 октябрь 1947 (76 яшь) Светлый Луч[d], Старобешевский район[d], Донецк өлкәсе, Украина Совет Социалистик Республикасы, СССР |
| Яшәгән урын | Алматы |
| Ватандашлыгы |  СССР Казакъстан |
| Әлма-матер | Харьков милли университеты[d] |
| Һөнәре | филолог |
| Эш бирүче | Тарас Шевченко исемендәге Киев милли университеты[d], Казакъстан үзәк дәүләт музее[d] һәм Байтурсынов исемендәге тел белеме институты[d] |
| Гыйльми дәрәҗә: | филология фәннәре докторы[d] (1988) |
| Гыйльми исем: | профессор[d] |
Тәрҗемәи хәле үзгәртү
1964-65 елларда Харьков турбина заводында эшләгән. 1970 елда Харьков дәүләт университетының филология факультетын тәмамлаган.
Шуннан соң «Соцiалiстична Харкiвщина» (1970-1971) газетасы мөхәрриятендә эшләгән, Харьков университеты (1971-1972) нәшриятында мөхәррир булган, ССРБ ФА Шәрыкъ белеме институтында һәм А. А. Потебни исемендәге тел белеме Институтында (1972-1975) аспирантурада укыган, тел белеме Институты хезмәткәре булган (1975-1988) һәм бер үк вакытта Киев дәүләт университетында (1978-1981, 1984-1985) укыткан.
Алматыга күчкәннән соң Казакъстан ФА тел белеме Институтының (1988-1992) рус теле һәм социолингвистика (телләрнең үзара тәэсир итешүе) бүлеге мөдире булган; Казнацкультфонд (1992-1994) фән һәм мәдәният буенча мөдире һәм вице-президенты; «Українськi новини» (1994–2000) газетасының баш мөхәррире булган.
1989—2000 елларда — Алматы украин мәдәни үзәгенең рәисе; Казакъстан Республикасы Президенты каршындагы Киңәшмә (1992 елдан бирле), шуннан соң Милли шура әгъзасы булган; Казакъстан халыклары Ассамблеясы Киңәшмәсе әгъзасы (1995—2000). Соңгы, 13-енче чакырылыш (1994—1995) Казакъстан Республикасының Югары Шурасы депутаты, мәдәният, массакүләм мәгълүмат чаралары һәм җәмгыять оешмалары комитеты рәисе урынбасары. Казакъ ССР «Казакъ ССР-ында телләр турында» закон проектын төзегән.
2000 елдан бирле — Евразия «Дешт-и-Кыпчак» өйрәнүләре Үзәге мөдире; Казакъ дәүләт юридик академиясенең баш фәнни хезмәткәре (2001 елдан бирле); Казакъстан Республикасы Үзәк дәүләт музееның тарих бүлеге белән идарә иткән (2001 елдан бирле)[1].
Фәнни эшчәнлек үзгәртү
20-дән артык китап һәм 140-тан артык фәнни мәкалә бастырган. Фәнни хезмәтләр борынгы һәм хәзерге заман кыпчак телләренә (куман-половец теленә, әрмән-кыпчак теленә, урум теленә), кыпчак язма һәйкәлләренә, башка телләр белән тәэсир итү шартларында төрки телләр үсешенә; тел сәясәтенә, тел контактларына, тел төзелешенә; кырымтатар теленең хәзерге корылышына, кырымтатар язмасының һәм орфографиясенең реформалавына багышланган.
Бүләкләр үзгәртү
- Отличник просвещения УССР (1988),
- Медаль А. С. Макаренко (1989),
- Медаль (памятный знак) «50 лет освобождения Украины» (1994),
- Заслуженный журналист Украины (13 октября 1997 года) — за значительный личный вклад в укрепление связей Украины и Республики Казахстан, популяризацию культурно-художественного наследия украинского народа[2],
- Лауреат казахстанской Президентской премии мира и духовного согласия (1997),
- Лауреат независимой премии «Тарлан» (2003).
Төп фәнни эшләре үзгәртү
- Конвергенция армяно-кыпчакского языка к славянским в XVI—XVII вв. — Киев: Наукова думка, 1975.
- Кыпчакские языки: куманский и армяно-кыпчакский. — Алма-Ата: Наука, 1987.
- Тюркские языки на Украине. — Киев: Наукова думка, 1988.
- Ана тили. Пособие по крымскотатарскому языку для 7 класса. — Киев: Радянська школа, 1988.
- Ана тилинде. Хрестоматия по крымскотатарскому языку для 7 класса. — Киев: Рад. школа, 1988.
- Ана тили. Пособие по крымскотатарскому языку для 8 класса. — Киев: Радянська школа, 1989.
- Ана тилинде. Хрестоматия по крымскотатарскому языку для 8 класса. — Киев: Радянська школа, 1989.
- Крымскотатарско-русский словарь (совместно с Ш. Асановым и С. Усеиновым). — Киев: Радянська школа, 1988.
- Проект Закона Казахской ССР «О языках в Казахской ССР» (1989).
- 10 лингафонных приложений к учебникам казахского языка для 2-11 классов русских школ и одно приложение к самоучителю казахского языка (всего 60 часов аудиозаписи, 1990—1991).
- Урумы Приазовья. История, язык, сказки, песни, загадки, пословицы, поговорки, письменные памятники (свод фольклорных и письменных памятников урумов — тюркоязычных греков, выходцев из Крыма) . — Алма-Ата: УКЦ, 1999.
- Урумский словарь. — Алма-Ата: Баур, 2000.[1]
- Великая Степь в античных и византийских источниках: Сборник материалов 2018 елның 20 июнь көнендә архивланган.. — Алматы: Баур, 2005. — 1304 с. — Калып:ISBN с опечаткой, 2006 — ISBN 9965248052.
Искәрмәләр үзгәртү
Сылтамалар үзгәртү
- Сайт QYPCHAQ: Электронная коллекция тюркских рукописей (автор сайта — Александр Николаевич Гаркавец)
- Миргалиев И. М. «Кыпчакское» наследие. О новом издании А. Н. Гаркавца // Золотоордынское обозрение. 2016. Т. 4. № 3. С. 681—684.
- Александр Гаркавец: Нам не надо выдумывать свою историю